«Η αγάπη δεν είναι να κοιτάζουμε ο ένας τον άλλον, αλλά να κοιτάζουμε μαζί προς την ίδια κατεύθυνση». -Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ

Η αναζήτηση του κατάλληλου συντρόφου αποτελεί μία από τις σημαντικές, αλλά και πιο περίπλοκες διαδικασίες στη ζωή του ανθρώπου. Παρά την πρόοδο της επιστήμης, οι σύγχρονοι άνθρωποι εξακολουθούν να δυσκολεύονται να δημιουργήσουν σταθερές και ικανοποιητικές σχέσεις. Γιατί όμως; Η απάντηση βρίσκεται σε έναν συνδυασμό ατομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών παραγόντων που αλληλεπιδρούν με τις προσωπικές μας ανάγκες και αξίες (Martin, Young, & McAuliffe, 2018).

Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε έξι βασικούς άξονες: τα ιδανικά χαρακτηριστικά που αναζητούμε, την ίδια τη διαδικασία επιλογής συντρόφου, τις κοινές αξίες, τη συμπληρωματικότητα και την εμπιστοσύνη, τους λόγους που καθιστούν την αναζήτηση τόσο δύσκολη και, τέλος, πρακτικές συμβουλές για όσους θέλουν να βρουν μια ουσιαστική σχέση.

Ιδανικά χαρακτηριστικά: Όνειρα και πραγματικότητα

Οι περισσότεροι άνθρωποι ξεκινούν την αναζήτηση συντρόφου με μια λίστα ιδανικών χαρακτηριστικών - εξυπνάδα, χιούμορ, εμφάνιση, συναισθηματική ωριμότητα. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι οι πραγματικές επιλογές μας συχνά δεν συμβαδίζουν με τα δηλωμένα κριτήρια. Σε μελέτες σχετικά με την επιλογή συντρόφου, φάνηκε ότι οι άνθρωποι επηρεάζονται όχι μόνο από τα χαρακτηριστικά που δηλώνουν ότι εκτιμούν, αλλά και από στοιχεία όπως η γενναιοδωρία, η ενσυναίσθηση και η συνεργατικότητα (Martin et al., 2018).

Για παράδειγμα, μια γυναίκα μπορεί να δηλώνει ότι θέλει έναν σύντροφο με χιούμορ και φιλοδοξία, αλλά στην πράξη να έλκεται από κάποιον που δείχνει κατανόηση και συναισθηματική σταθερότητα. Αυτή η ασυμφωνία μεταξύ «ιδανικού» και «πραγματικού» συντρόφου εξηγεί γιατί συχνά οι σχέσεις που ξεκινούν με ενθουσιασμό δεν καταλήγουν σε μακροχρόνια δέσμευση (Oluyori & Oluyori, 2017).

Επιλογή συντρόφου

Η επιλογή συντρόφου δεν είναι απλώς θέμα τύχης. Πρόκειται για μια δυναμική διαδικασία που θυμίζει «βιολογική αγορά», όπου κάθε άτομο αξιολογεί και αξιολογείται με βάση τις διαθέσιμες επιλογές (Barclay, 2016).

Στην Ψυχολογία, η διαδικασία αυτή επηρεάζεται από:

• Κοινωνικές νόρμες: Τι θεωρεί αποδεκτό ή επιθυμητό η κοινωνία;

• Προηγούμενες εμπειρίες: Οι σχέσεις που έχουμε ζήσει διαμορφώνουν τις προσδοκίες μας.

• Συναισθηματικές ανάγκες: Άλλοι αναζητούν ασφάλεια, άλλοι πάθος, άλλοι πνευματική συμβατότητα.

Για παράδειγμα, κάποιος που έχει βιώσει προδοσία μπορεί να δίνει υπερβολική βαρύτητα στην ειλικρίνεια, ακόμη κι αν παραβλέπει άλλα σημαντικά χαρακτηριστικά, όπως η κοινή κοσμοθεωρία ή τα παρόμοια ενδιαφέροντα.

Μελέτες δείχνουν ότι η επιλογή συντρόφου επηρεάζεται επίσης από την αντίληψη της "αγοράς": όταν πιστεύουμε ότι έχουμε πολλές επιλογές, γινόμαστε πιο απαιτητικοί, όταν οι επιλογές είναι λίγες, συμβιβαζόμαστε ευκολότερα (Martin et al., 2018).

Κοινές αξίες: Το «κέντρο» που κρατάει τη σχέση

Σύμφωνα με τους Oluyori & Oluyori (2017), «το κέντρο του γάμου δεν είναι η αγάπη, αλλά το κοινό ενδιαφέρον». Αυτό δεν σημαίνει ότι η αγάπη δεν είναι σημαντική, αλλά ότι οι κοινές αξίες και οι στόχοι λειτουργούν ως σταθεροποιητικός παράγοντας.

Ζευγάρια που μοιράζονται παρόμοιες αξίες για την οικογένεια, την καριέρα, την πίστη ή τον τρόπο ζωής τείνουν να αντέχουν περισσότερο στις δυσκολίες. Για παράδειγμα, δύο άνθρωποι που βλέπουν την οικονομική σταθερότητα ως προτεραιότητα είναι πιθανότερο να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο σε περιόδους επαγγελματικής πίεσης.

Αντίθετα, όταν οι βασικές αξίες συγκρούονται, π.χ., ο ένας θέλει παιδιά και ο άλλος όχι, η σχέση συχνά καταρρέει, ανεξάρτητα από το πόσο έντονα είναι τα συναισθήματα στην αρχή (Oluyori & Oluyori, 2017).

Συμπληρωματικότητα, συμβατότητα και εμπιστοσύνη

Η έρευνα στην επιλογή συνεργατών δείχνει ότι η επιτυχία εξαρτάται από τρεις βασικούς παράγοντες: συμπληρωματικότητα, συμβατότητα και εμπιστοσύνη (Arsanti, Rupidara & Bondarouk, 2022). Οι ίδιες έννοιες ισχύουν εξίσου και για τις προσωπικές σχέσεις.

• Συμπληρωματικότητα σημαίνει ότι ο σύντροφος προσφέρει δεξιότητες ή χαρακτηριστικά που εμείς δεν έχουμε. Π.χ. ένας εξωστρεφής με οργανωτικές ικανότητες μπορεί να συμπληρώνει έναν εσωστρεφή δημιουργικό τύπο.

• Η συμβατότητα αφορά την αρμονία στις αξίες, την επικοινωνία και τον τρόπο ζωής. Δύο καριερίστες με παρόμοια ωράρια ίσως συνεννοούνται καλύτερα από έναν καριερίστα κι έναν άνθρωπο που θέλει παραδοσιακή οικογενειακή ζωή.

• Η εμπιστοσύνη είναι το θεμέλιο κάθε σχέσης. Χωρίς αυτήν, ακόμη και η πιο παθιασμένη σχέση κινδυνεύει να καταρρεύσει υπό το βάρος της ζήλιας και της ανασφάλειας (Li & Piezunka, 2020).

Στην καθημερινή ζωή, ζευγάρια που μιλούν ανοιχτά για τις ανάγκες και τα όριά τους τείνουν να έχουν υψηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης.

Γιατί είναι λοιπόν τόσο δύσκολο;

Παρά την πληθώρα εφαρμογών γνωριμιών και τις κοινωνικές αλλαγές που ευνοούν την ελευθερία επιλογών, η εύρεση συντρόφου παραμένει δύσκολη για διάφορους λόγους:

1. Υπερβολικές επιλογές: Η Ψυχολογία δείχνει ότι όταν έχουμε πάρα πολλές επιλογές, συχνά παραλύουμε ή φοβόμαστε ότι θα κάνουμε λάθος επιλογή (choice overload).

2. Αντίφαση επιθυμιών: Θέλουμε ασφάλεια αλλά και περιπέτεια, σταθερότητα αλλά και ενθουσιασμό, ένας συνδυασμός δύσκολος να βρεθεί σε ένα μόνο άτομο.

3. Αλλαγή κοινωνικών ρόλων: Οι παραδοσιακοί ρόλοι φύλου έχουν μεταβληθεί, δημιουργώντας νέες προσδοκίες και ενίοτε σύγχυση.

4. Τραύματα και φόβοι: Όσοι έχουν πληγωθεί στο παρελθόν συχνά φοβούνται να ανοιχτούν ξανά, ακόμη κι αν συναντήσουν το κατάλληλο άτομο (Oluyori & Oluyori, 2017).

Πρακτικές συμβουλές για όσους αναζητούν σύντροφο

Με βάση τις έρευνες και την κλινική εμπειρία, προκύπτουν ορισμένες χρήσιμες κατευθύνσεις:

• Γνωρίστε τον εαυτό σας: Όπως πολύ σπουδαία ανέφεραν και οι Oluyori (2017): "Πρώτα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ποιο είναι το όνειρό μας, πριν αναζητήσουμε κάποιον που θα μπορέσει να το μοιραστεί και να το στηρίξει. Ο σκοπός αυτός θα περιγράψει, θα προσδιορίσει και θα καθορίσει ποιος είναι ο κατάλληλος σύντροφος για εμάς".

• Δώστε χρόνο: Η πραγματική εικόνα ενός ατόμου αποκαλύπτεται με τον καιρό, μην παρασύρεστε από την πρώτη εντύπωση.

• Επικοινωνήστε ανοιχτά: Οι ανάγκες, οι φόβοι και οι επιθυμίες πρέπει να εκφράζονται ξεκάθαρα.

• Αξιολογήστε τις κοινές αξίες: Πριν επενδύσετε συναισθηματικά, δείτε αν μοιράζεστε παρόμοια όνειρα και αντιλήψεις.

• Χτίστε εμπιστοσύνη: Η εμπιστοσύνη χτίζεται με συνέπεια και διαφάνεια, όχι με ελέγχους και καχυποψία.

• Αποδεχθείτε την ατέλεια: Ο «τέλειος» σύντροφος δεν υπάρχει, υπάρχει όμως ο κατάλληλος για εμάς, με όλα του τα ελαττώματα.

Συμπεράσματα

Η αναζήτηση συντρόφου είναι μια σύνθετη διαδικασία που συνδυάζει ψυχολογικούς, κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Τα ιδανικά χαρακτηριστικά, η κοινή κοσμοθεωρία, η συμπληρωματικότητα και η εμπιστοσύνη παίζουν καθοριστικό ρόλο, αλλά η πραγματική δυσκολία έγκειται στην ευθυγράμμιση όλων αυτών σε ένα μόνο άτομο.

Όπως δείχνουν και οι μελέτες, η αυτογνωσία, η ανοιχτή επικοινωνία και η εστίαση σε κοινές αξίες αυξάνουν τις πιθανότητες επιτυχίας. Ίσως λοιπόν το ερώτημα δεν είναι μόνο «πώς θα βρω τον κατάλληλο σύντροφο;», αλλά και «πώς θα γίνω εγώ ο κατάλληλος σύντροφος για κάποιον άλλον;». 

Κατερίνα Εσκιτζή
Ψυχολόγος, Ειδ. Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Ιδρύτρια του Together in Therapy

Arsanti, T. A., Rupidara, N. S., & Bondarouk, T. (2022). How to find the right partner? Open innovation partner selection process. Administrative Sciences, 12(4), 165. https://doi.org/10.3390/admsci12040165

Barclay, P. (2016). Biological markets and the evolution of morality. In T. K. Shackelford & R. D. Hansen (Eds.), The evolution of morality (pp. 117–139). Springer.

Li, J., & Piezunka, H. (2020). The behavioral foundations of trust. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 7(1), 365–387.

Martin, J. W., Young, L., & McAuliffe, K. (2018). The psychology of partner choice. Psychological Bulletin, 144(12), 1271–1297. https://doi.org/10.1037/bul0000166

Oluyori, E., & Oluyori, M. (2017). The partner of my dream: Finding the man or woman that fits my dream. STRATEGENE Consult.